فرق پنوماتیک با نیوماتیک چیست؟

پنوماتیک و نیوماتیک؛ تفاوت یا یکسانی؟

در زبان فارسی وقتی از تجهیزات صنعتی، ابزارآلات و سیستم‌های هوشمند صحبت می‌کنیم، کلمه پنوماتیک (Pneumatic) زیاد به گوش می‌خورد. گاهی هم بعضی افراد یا حتی فروشندگان از واژه‌ی نیوماتیک استفاده می‌کنند. همین موضوع باعث می‌شود خیلی‌ها فکر کنند این دو اصطلاح، دو شاخه‌ی جداگانه هستند. اما حقیقت این است که نیوماتیک همان پنوماتیک است و هیچ تفاوت علمی یا تکنیکی بین آن‌ها وجود ندارد. تنها فرقشان در شیوه‌ی تلفظ و انتقال واژه‌ی انگلیسی Pneumatic به فارسی است.

ریشه واژه

کلمه‌ی Pneumatic ریشه‌ی یونانی دارد و از واژه‌ی Pneuma به معنای نَفَس، هوا یا باد گرفته شده است. وقتی وارد زبان‌های اروپایی شد، همان مفهوم “وابسته به هوا” یا “کارکرد با فشار هوا” را پیدا کرد.
• در انگلیسی تلفظ درستش چیزی شبیه نوماتیک است (حرف P در ابتدای آن خوانده نمی‌شود).
• وقتی به فارسی وارد شد، برخی آن را به شکل پنوماتیک نوشتند چون از روی املا (Pneumatic) ترجمه کردند.
• گروهی دیگر، برای نزدیک شدن به تلفظ اصلی، آن را نیوماتیک یا نوماتیک به کار بردند.

بنابراین هر سه شکل «پنوماتیک، نیوماتیک و نوماتیک» در اصل یک چیز هستند و همه به همان فناوری کار با هوای فشرده اشاره دارند.

پنوماتیک چیست؟

فروش انواع پمپ پنوماتیک یا نیوماتیک شاخه‌ای از مهندسی است که به مطالعه و استفاده از هوای فشرده یا گاز فشرده برای انتقال انرژی و انجام کار می‌پردازد. درست مثل هیدرولیک که با مایعات تحت فشار کار می‌کند، پنوماتیک هم با فشار هوا نیرو تولید می‌کند.

برای مثال:
• وقتی شما با آچار بادی پیچ‌ها را باز می‌کنی، در واقع از نیروی پنوماتیک استفاده می‌شود.
• در کارخانه‌ها سیلندرهای پنوماتیک باعث حرکت مکانیکی دستگاه‌ها می‌شوند.
• حتی ترمزهای بادی در کامیون‌ها هم نمونه‌ای از کاربرد پنوماتیک هستند.

چرا پنوماتیک اهمیت دارد؟

این فناوری به خاطر مزایای فراوانی که دارد، در صنایع مختلف جایگاه مهمی پیدا کرده است:
1. سرعت بالا: ابزارهای پنوماتیک خیلی سریع عمل می‌کنند.
2. ایمنی: چون با هوا کار می‌کنند و خبری از روغن و سوخت نیست، خطر آتش‌سوزی و انفجار پایین‌تر است.
3. هزینه کمتر: سیستم‌های پنوماتیکی معمولاً نسبت به هیدرولیک ارزان‌تر هستند.
4. تمیز بودن: چون هوا استفاده می‌شود، نشتی آن مشکل‌ساز نیست.
5. دسترسی آسان: هوا همه‌جا هست و فقط کافی است کمپرسور آن را فشرده کند.

کاربردهای پنوماتیک

• صنایع خودروسازی (ربات‌ها و تجهیزات مونتاژ)
• صنایع بسته‌بندی (دستگاه‌های وکیوم و پرس)
• پزشکی (تجهیزات دندانپزشکی مثل توربین‌ها)
• حمل‌ونقل (ترمز بادی کامیون و اتوبوس)
• معادن (چکش بادی و دریل بادی)

مقایسه با هیدرولیک

گاهی اوقات برای درک بهتر، نصب و راه اندازی سیستم پنوماتیک را با هیدرولیک مقایسه می‌کنند:
• پنوماتیک: انرژی از هوای فشرده → سریع، سبک، ایمن
• هیدرولیک: انرژی از روغن تحت فشار → قدرت بالا، برای کارهای سنگین

مثلاً در جرثقیل یا پرس‌های صنعتی بزرگ از هیدرولیک استفاده می‌شود چون قدرت بیشتری می‌خواهد، ولی در خط تولید قطعات کوچک یا ابزار دستی بیشتر از پنوماتیک کمک گرفته می‌شود.

چرا برخی هنوز می‌گویند نیوماتیک؟

در متون فنی فارسی، سازمان استاندارد و دانشگاه‌ها بیشتر از واژه‌ی پنوماتیک استفاده می‌کنند، چون رایج‌تر و پذیرفته‌شده‌تر است. اما در بازار و بین تکنسین‌ها، به خاطر شباهت به تلفظ اصلی، گاهی نیوماتیک جا افتاده است.

پس وقتی در جایی شنیدی “سیلندر نیوماتیک” یا “شیر نیوماتیک”، دقیقاً همان چیزی است که در کاتالوگ‌ها و مقالات علمی به نام “سیلندر پنوماتیک” یا “شیر پنوماتیک” نوشته می‌شود.

جمع‌بندی

• عیب یابی سیستم پنوماتیک و نیوماتیک دو کلمه‌ی متفاوت برای یک فناوری هستند.
• ریشه‌ی اصلی آن‌ها همان Pneumatic است.
• تفاوتشان فقط در تلفظ و ترجمه است، نه در کاربرد یا مفهوم.
• این علم به استفاده از هوای فشرده برای تولید نیرو و حرکت می‌پردازد.
• در صنعت، از ابزارهای دستی گرفته تا ربات‌های پیشرفته، همه جا رد پای پنوماتیک دیده می‌شود.